Krajowa Izba Gospodarcza Społeczności Energetycznych

W trakcie spotkania, eksperci z Enea Operator szczegółowo omówili procesy i kryteria ustalania opustów taryfowych, które mają bezpośredni wpływ na dynamikę i efektywność współpracy w lokalnych społecznościach. Te interakcje są fundamentem dla zrozumienia mechanizmów promujących zrównoważony rozwój oraz integrację OZE, co jest niezbędne do optymalizacji korzyści ekonomicznych i środowiskowych na poziomie regionalnym.

Zasadnicza część dyskusji koncentrowała się na procedurach wyznaczania punktów przyłączeniowych w obrębie klastrów energii, gdzie akcentowano, że do rozliczeń usług dystrybucji dedykowanych klastrom energii kwalifikowane są wyłącznie te punkty, które zostały zgłoszone do Urzędu Regulacji Energetyki i widnieją w rejestrze klastrów energii. Analogiczne procedury aplikacyjne dotyczą rejestracji spółdzielni energetycznych w Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa. Podczas spotkania potwierdzona została również konieczność złożenia przez koordynatora klastra wniosku o zmianę dotychczasowej lub zawarcie nowej umowy o świadczenie usług dystrybucji lub umowy kompleksowej. Operator systemu dystrybucyjnego w odniesieniu do ilości energii wytworzonej z OZE przez członków klastra i wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej, a następnie pobranej z tej sieci w celu jej zużycia przez członków tego klastra zastosuje odpowiednie rozliczenia opustowe w stosunku do członków klastra. Warunkiem zastosowania w rozliczeniach właściwych opustów jest spełnienie wymagań zawartych w złożonym przez koordynatora klastra oświadczeniu stanowiącym załącznik do wniosku.

Dodatkowo, wyjaśniono, że sprzedawca stosuje preferencyjny opust w wysokości 0,6 dla nadwyżek produkcji energii generowanej przez spółdzielnie, co stanowi znaczący impuls dla rozwoju i większej penetracji OZE w krajobrazie energetycznym Polski.

To forum dialogu stworzyło solidną podstawę dla dalszej kooperacji, wzmacniając nasze przekonanie o możliwościach efektywniejszego służenia społecznościom lokalnym oraz przyczyniania się do rozwoju sektora OZE. Jest to również istotny krok ku zwiększeniu efektywności energetycznej i ekonomicznej.

Nasze podziękowania kierujemy do Enea Operator za ich bezcenne wskazówki i wsparcie. Owocne spotkanie, przesiąknięte ekspercką wiedzą, bez wątpienia przyczyni się do intensyfikacji naszych lokalnych przedsięwzięć związanych z energią odnawialną.

Krajowa Izba Gospodarcza Społeczności Energetycznych została zarejestrowana ponad pół roku temu. Jak ocenia Pan ten czas? Jakie działania zostały wdrożone od tego czasu?

Pierwsze miesiące działalności KIGSE poświęciliśmy na działania związane z organizacją pracy Izby. Jak każda nowo powstała organizacja musieliśmy stworzyć fundamenty struktur w ramach których będziemy rozwijać Izbę: dział prawny, marketing, sposób komunikacji z naszymi partnerami – cały ten proces zajął dużo czasu, ale był on są niezbędny do późniejszej, bieżącej i skutecznej pracy. Nawiązaliśmy liczne kontakty z przedstawicielami społeczności energetycznych, przedsiębiorcami, instytucjami rządowymi i lokalnymi oraz jednostkami samorządu terytorialnego. Ciągle rozwijamy współpracę i budujemy relacje, które są kluczowe dla osiągnięcia naszych celów.

Ważnym wydarzeniem była również organizacja pierwszej edycji Kongresu Społeczności Energetycznych – którego celem było zwiększenie świadomość i wiedzy na temat europejskich koncepcji w rozwoju społeczności energetycznych. Zaprosiliśmy naszych członków, Partnerów z Europy, podmioty które chcą współpracować z Izbą i wykonaliśmy pierwszy krok do cyklicznych spotkań członków naszej Izby. Chcemy rozmawiać z naszymi Partnerami, wsłuchiwać się w ich potrzeby i działać na rzecz naszych członków. Oczywiście chcemy też działać tak, aby rozwijać zrozumienia potrzeb rozwoju energetyki rozproszonej w naszym kraju.

Pomimo dużej ilości działań organizacyjnych, o których wspominałem wcześniej, udało nam się również podjąć pierwsze faktyczne działania. Złożyliśmy wnioski oraz opinie prawne m.in. do Parlamentarnego zespołu do spraw Energii Odnawialnej, Podkomisji stałej do spraw Restrukturyzacji Energetyki, Ministerstwa Rozwoju i Technologii,  Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi o stanowisko w przedmiocie roli Koordynatora Klastra w walce z Ubóstwem energetycznym, a także w przedmiocie projektu zmian przepisów ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii i przepisów ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych w zakresie funkcjonowania Jednostek Samorządu Terytorialnego w ramach Spółdzielni Energetycznej. Chcemy by nasze działania miały realny wpływ na rozwój społeczności energetycznych i wiemy, że w tej strefie jest jeszcze wiele do zrobienia.

A jakie priorytetowe cele stawia Pan przed zarządem KIGSE w przeciągu następnego roku?

Priorytetem jest oczywiście poprawa ustawodawstwa jakie mamy w zakresie społeczności energetycznych. Jest jeszcze wiele do zrobienia, aby te lokalne inicjatywy energetyczne oparte o faktyczne możliwości produkcji, konsumpcji czy nieskrępowanego obrotu energią elektryczną pomiędzy członkami tych społeczności przyniosły członkom klastrów, spółdzielni wymierne korzyści z troską oczywiście o nasz system elektroenergetyczny.

Podsumowując – istotnym zadaniem, które stoi przed KIGSE jest aktywne działanie na rzecz tworzenia korzystnych regulacji i środowiska prawno-ekonomicznego dla energetyki lokalnej, społecznej, rozproszonej oddolnie realizowanej przez społeczności energetyczne.

Nadal będziemy kontynuować działania na rzecz wsparcia naszych członków, społeczności energetycznych, oraz promowania zrównoważonego rozwoju energetyki rozproszonej, uwzględniającego aspekty społeczne, ekonomiczne i środowiskowe.

Chcemy również kontynuować działania edukacyjne i informacyjne, które pomagają podnosić świadomość społeczeństwa na temat klastrów energii i spółdzielni energetycznych. Planujemy kampanię informacyjną, jak i kolejną odsłonę Kongresu Społeczności Energetycznych. Chcemy, aby więcej osób rozumiało korzyści płynące z uczestnictwa w lokalnej produkcji energii z OZE, lokalnym zużywaniu tej energii (bilansowaniu) przy jednoczesnym dbaniu o środowisko.

Te cele są ważne, aby kontynuować rozwijanie i promowanie energetyki prosumenckiej w Polsce oraz przyczynianie się do budowy zrównoważonej i zdecentralizowanej energetyki.

Członkiem KIGSE mogą być między innymi JST. Jakie wyzwania stoją przed Jednostkami Samorządu Terytorialnego w kontekście zmian w sektorze energetycznym?

Wyzwań jest cały ogrom – JST odgrywają kluczową rolę w procesie transformacji sektora energetycznego. Wymaga to strategicznego planowania, współpracy międzysektorowej i zaangażowania społecznego.

Cały świat dąży do zwiększenia udziału OZE w ogólnym miksie energetycznym, a JST muszą się do tego dostosować. Problem tkwi w tym, że JST są pozostawione samym sobie. Dodatkowo samorządy w  Polsce w ostatnim czasie coraz mocniej odczuwają skutki kryzysu energetycznego, związanego z wysokimi cenami energii elektrycznej i gazu oraz ograniczoną dostępnością paliw kopalnych.

Wprowadzanie zmian w sektorze energetycznym często wymaga znaczących nakładów finansowych. JST muszą opracować zrównoważone strategie finansowania, w tym poszukiwanie funduszy unijnych i inwestycji prywatnych.

Inicjatywa Krajowej Izby Gospodarczej Społeczności Energetycznych – KIGSE – została stworzona z potrzeb wynikających z trwającej transformacji energetycznej. Co powinno się zatem zmienić w polskim sektorze energetycznym, by wykorzystać jego całkowity potencjał?

Zmienić powinno się dużo. Na pewno konieczne jest uproszczenie i przyspieszenie procedur związanych z przyłączeniem instalacji odnawialnych źródeł energii (OZE) do sieci elektroenergetycznej. Dostęp do sieci powinien być bardziej otwarty i równy, aby zachęcić społeczności i przedsiębiorstwa do inwestycji w OZE.

Priorytetem jest wprowadzenie odpowiednich mechanizmów wsparcia finansowego. Zachęty podatkowe, ulgi inwestycyjne i preferencje dla społeczności energetycznych mogą również pomóc w przyspieszeniu rozwoju sektora. W KIGSE uważamy, że tak jak dużym sektorem naszej gospodarki stały się inwestycje w OZE (energetyka wiatrowa, PV), tak sektorem gospodarki staną się społeczności energetyczne odpowiedzialne za produkcję energii elektrycznej.

Wykorzystanie potencjału polskiego sektora energetycznego może być również osiągnięte dzięki społecznościom energetycznym. To społeczności energetyczne mogą przy właściwej regulacji w pewnym zakresie stabilizować lokalny system elektroenergetyczny. Społeczności energetyczne będą w perspektywie czasu odpowiedzialne za bilansowanie. Może teraz wydawać się to niemożliwe, ale docelowo OSD zostaną tylko podmiotami zajmującymi się obsługą techniczną sieci, niczym więcej.

Wiemy już, że społeczności energetyczne mogą mieć pozytywny wpływ na rozwój sektora energetycznego w Polsce. Mimo tego, społeczności te wydają się być dość abstrakcyjnym konceptem. Co stoi na przeszkodzie przed tworzeniem i rozwijaniem tego typów społeczności w Polsce?

Problemem może być niewystarczająca wiedza. Wielu obywateli i przedsiębiorców w Polsce nie jest wystarczająco świadomych z korzyści płynących z uczestnictwa w społecznościach energetycznych. Sposób funkcjonowania tego typu wspólnot wymaga również wiedzy z dziedziny OZE i energetyki. Społeczeństwo obawia się również wysokich kosztów inwestycyjnych, które są potrzebne do rozwijania społeczności, przynajmniej na samym początku. Wsparcie ze strony administracji publicznej instytucji finansowych i organizacji społecznych może pomóc w przezwyciężeniu tych przeszkód.

Jakie uczucia przeważają, gdy przygląda się Pan rozwojowi społeczności energetycznych w Polsce?

Umiarkowane zadowolenie. Jesteśmy na początku drogi. Wierzę, że za moment zobaczymy w Polsce bardzo dużo inicjatyw społecznych zmierzających do budowy klastrów, spółdzielni czy OSE. Rozwój społeczności energetycznych w Polsce jest istotnym krokiem w kierunku zrównoważonej energetyki, a pomimo tego obecne regulacje nie pozwalają na uwolnienie ich całkowitego potencjału. Rozwijanie tego sektora w Polsce wymaga wspólnych wysiłków ze strony rządu, biznesu i społeczeństwa obywatelskiego.

Pod koniec sierpnia w Dzienniku Ustaw RP ogłoszono nowelizację ustawy o odnawialnych źródłach energii. Jak ocenia Pan zmiany, które zostały wprowadzone w ustawie? Czy będą miały one realny wpływ na wygląd sektora energetycznego? Czy to ciągle za mało?

Z pewnością zmiany te są krokiem w dobrą stronę – dużym plusem są ułatwienia w zakresie niektórych procedur administracyjnych. Zmieniony został też próg mocy dla którego nie wymagana jest decyzja o pozwoleniu na budowę instalacji fotowoltaicznych i pomp ciepła z 50kW do 150kW. Taki zabieg na pewno przyczyni się do tego, że więcej osób zdecyduje się na założenie tego typu instalacji.

Dla nas najważniejsze są ułatwienia dla funkcjonowania klastrów energii i spółdzielni energetycznych. Regulacja zakłada ścisłą współpracę klastrów z OSD. Zmianie uległ również zakres podmiotowy, przedmiotowy, jak i obszar działania klastra.

Rozwój społeczności energetycznych, takich jak klastry energii lub spółdzielnie energetyczne jest ściśle uzależniony od charakterystyki podmiotów, które tworzą daną społeczność. Składa się on z różnych etapów, które są zależne od lokalnych uwarunkowań, zaangażowania społecznego i wsparcia instytucji.

Finansowanie i inwestycje są kluczowym momentem w rozwoju każdej społeczności energetycznej. Społeczności te często potrzebują wsparcia finansowego, zwłaszcza w początkowym stadium. Warto skorzystać z programów rządowych, oraz z dofinansowań, które koordynują wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Jednym z głównych zadań WFOŚiGW jest przyznawanie inwestycji oraz organizacja działań na rzecz ochrony środowiska. Może on również współpracować ze społecznościami energetycznymi poprzez dofinansowania oraz szerzenie merytorycznej wiedzy. Przykładem może być WFOŚiGW w Krakowie, który obecnie prowadzi kilka programów i działań takich jak: Czyste Powietrze, Edukacja Ekologiczna, usuwanie wyrobów zawierających azbest, Moja Woda, Ciepłe Mieszkanie, Agroenergia.

Celem programu Agroenergia jest zwiększenie produkcji energii ze źródeł odnawialnych w sektorze rolniczym. Finansowanie obejmuje zakup i montaż instalacji fotowoltaicznej i wiatrowej, pomp ciepła, instalacji hybrydowej oraz towarzyszących magazynów energii.

Program ,,Ciepłe Mieszkanie” dąży do poprawy jakości powietrza oraz zmniejszenia emisji pyłów i gazów cieplarnianych. Dofinansowanie można uzyskać na wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej w lokalach wielomieszkalnych znajdujących się w budynkach wielorodzinnych.

Dzięki programowi ,,Moja Woda” możemy otrzymać środki na zakup, dostawę, montaż, budowę, rozbudowę i uruchomienie instalacji do zbierania i magazynowania wód opadowych i roztopowych, ale i nie tylko.

Z punktu widzenia KIGSE ważnym programem jest program priorytetowy ,,Edukacja ekologiczna”, dzięki któremu można uzyskać dofinansowania na zajęcia, warsztaty, wycieczki edukacyjne, szkolenia, kampanie informacyjno-edukacyjne oraz na inne działania z zakresu edukacji ekologicznej i propagowania zasady zrównoważonego rozwoju. Podnoszenie świadomości mieszkańców na temat energii odnawialnej, efektywności energetycznej i korzyści płynących z udziału
w społecznościach energetycznych jest niezwykle istotne dla prawidłowego funkcjonowania społeczności energetycznych.

Dużą zaletą jest fakt, że na równi z koordynacją przyjmowania wniosków Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie prowadzi szkolenia oraz webinary objaśniające zasady dołączenia do projektów. Pozwala to na prawidłowe wypełnienie wniosków oraz w efekcie otrzymanie środków finansowych. Fundusz, dzięki jawności o obiektywizacji procedur i kryteriów, stwarza jednakowe szanse wszystkim wnioskodawcom.

Ubóstwo energetyczne jest stanem, w którym gospodarstwa domowe mają trudności w dostępie do niezbędnej i odpowiedniej ilości energii, która jest nieodzowna do utrzymania podstawowego komfortu i zaspokojenia potrzeb. To poważny problem społeczny i ekonomiczny, który ma negatywny wpływ na zdrowie ludzi, jakość życia oraz równość społeczną. Obejmuje ono wiele aspektów i ma różne źródła oraz konsekwencje.

W ubogich regionach czy wśród społeczności o niskich dochodach, wiele osób nie ma dostępu do elektryczności lub ogrzewania. Dużym problemem są ceny energii, które stale rosną, stanowiąc znaczący udział w budżecie gospodarstw domowych o niskich dochodach. Wiele osób żyjących w warunkach ubóstwa energetycznego mieszka w niewłaściwie izolowanych domach, które tracą dużo ciepła. To prowadzi do konieczności zwiększenia zużycia energii na ogrzewanie, co z kolei zwiększa koszty. Osoby żyjące w ubóstwie energetycznym często są zmuszone do korzystania z tańszych, ale mniej ekologicznych źródeł energii, co przyczynia się do większego zanieczyszczenia środowiska. Dodatkowo osoby takie mogą narażać się na niebezpieczeństwo stosując alternatywne metody ogrzewania.

Rozwiązanie problemu ubóstwa energetycznego wymaga interdyscyplinarnego podejścia, które obejmuje politykę publiczną, innowacje technologiczne, edukację oraz wsparcie finansowe dla osób najbardziej narażonych.

Walka z ubóstwem energetycznym jest kluczowym tematem pakietu legislacyjnego „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”, który ma ułatwić sprawiedliwą transformację energetyczną. Komisja Europejska przedstawienia orientacyjne wytyczne dotyczące odpowiednich wskaźników pomiaru ubóstwa energetycznego. Nie została jednak opracowana definicja terminu, w związku z czym państwa członkowskie muszą opracować własne kryteria, zgodne z kontekstem krajowym.

Komisja Europejska zwraca uwagę na konieczność wdrożenia celów, polityki oraz środków do planu krajowego, jeżeli liczba gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym jest wysoka. Dodatkowo zauważa się trudność w uzyskaniu wiarygodnych danych liczbowych w związku z wielowymiarowością zjawiska ubóstwa.

Konieczne jest zatem usystematyzowanie wskaźników krajowych, które pomogą w zwiększeniu precyzji identyfikacji ubóstwa energetycznego. Wymaga to zacieśnionej współpracy pomiędzy właściwymi organami, szczególnie na szczeblu regionalnym oraz lokalnym.

Polska jest krajem, który tylko częściowo wywiązał się z obowiązku przyjęcia definicji ubóstwa energetycznego. Definicja została wprowadzona, natomiast brak jest innych uregulowań w tym zakresie. Konieczna jest zatem implementacja zmian oraz wdrożenie przepisów w celu efektywnej walki z ubóstwem energetycznym.

W walce tej mogą pomóc klastry energii, jednakże istnieje konieczność wprowadzenia uregulowań, które mogłyby umożliwić koordynatorowi klastra walkę z ubóstwem energetycznym. Co więcej, brak jest również konkretnych przepisów, które nakładałyby na jakikolwiek podmiot obowiązek walki z ubóstwem.

Rozwój odnawialnych źródeł energii, m.in. w oparciu o społeczności energetyczne, może zapewnić lokalne bezpieczeństwo energetyczne i tańszą energię na wybranych obszarach, np. tych dotkniętych ubóstwem. Obecne przepisy prawne są jednak niekompletne i stanowią barierę dla energetyki obywatelskiej.

Energetyka oparta na społecznościach energetycznych, takich jaki spółdzielnie czy klastry, jest sposobem na zrównoważony rozwój sektora energetycznego z równoczesną poprawą standardu życia. Społeczności mogą pomóc zwalczać ubóstwo energetyczne przez zwiększenie efektywności energetycznej na poziomie gospodarstw domowych oraz zmniejszenie zużycia energii i obniżenie cen ich dostaw.

Jako KIGSE uważamy, że należy zaakcentować konieczność wdrożenia rozwiązań prawnych, które wprost przewidywałyby obowiązek walki z ubóstwem energetycznym po stronie społeczności energetycznych. Zdefiniowanie roli koordynatora w walce z ubóstwem pozwoli na realne wdrożenie instrumentów (także tych prawnych) w walce z ubóstwem. Dlatego jako Krajowa Izba Gospodarcza Społeczności Energetycznych złożyliśmy wniosek do podkomisji stałej ds. restrukturyzacji energetyki o zmianę w ustawie z dnia 20 lutego 2015r. o odnawialnych źródłach energii w zakresie roli koordynatora klastra w walce z ubóstwem energetycznym.

W ostatnich dniach złożyliśmy wniosek o zaopiniowanie projektów zmian przepisów ustawy z dnia 20 lutego 2015 r.  o odnawialnych źródłach energii i przepisów ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych w zakresie funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego w ramach spółdzielni energetycznej.

Branża energetyczna rozwija się, zmienia i ewoluuje. W ostatnich latach dzieje się to
w przyspieszeniu. Czy zmiany w Polskim prawie ewoluują adekwatnie szybko? Czy prawo pozwala na prężny rozwój społeczności energetycznych, w których pokłada się olbrzymie nadzieje?

Uważamy, że obecne przepisy blokują rozwój spółdzielni energetycznych w satysfakcjonującym tempie. Widzimy konieczność wprowadzenia zmian w prawie, które umożliwiłyby rozwój społeczności energetycznych, który jest niezbędnym elementem na drodze do transformacji sektora energetycznego.

Chcemy zwolnienia jednostek samorządu terytorialnego z obowiązku stosowania przepisów prawa zamówień publicznych, w przypadku zakupu energii od spółdzielni energetycznej, której JST będzie członkiem.

Dążymy do doprecyzowania przepisów w zakresie zakupu energii elektrycznej, biogazu lub ciepła przez jednostki samorządu terytorialnego od spółdzielni energetycznej, której jest członkiem.

Wierzymy, że zmiany w przepisach ułatwią tworzenie i funkcjonowanie spółdzielni energetycznych, a także zachęcą podmioty do angażowania się w tego rodzaju inicjatywy.