W ramach programu można składać wnioski na:

• budowę i rozbudowę instalacji odnawialnych źródeł energii w zakresie wytwarzania energii elektrycznej (również z magazynami energii działającymi na potrzeby danego źródła OZE oraz przyłączeniem do sieci),

• budowę i rozbudowę instalacji odnawialnych źródeł energii w zakresie wytwarzania ciepła (również z magazynami ciepła działającymi na potrzeby danego źródła OZE),
• budowę instalacji do produkcji biopłynów i biometanu, biopaliw II i III generacji,
• budowę/rozbudowę/przebudowę lokalnych źródeł energii produkujących energię elektryczną i/lub ciepło/paliwa zdekarbonizowane z OZE na potrzeby lokalne, niewymagająca przesyłania jej na duże odległości w oparciu o lokalne zidentyfikowane zasoby lub wraz z infrastrukturą sieciową.

W ramach programu „Pożyczka OZE w gospodarce” Fundusz Wschodni oferuje elastyczne warunki finansowania, które mają na celu zminimalizowanie ryzyka dla wnioskodawców. Jak wyjaśnia Piotrowski, „Jesteśmy w stanie sfinansować inwestycje bez dodatkowych zabezpieczeń, pod warunkiem, że wnioskodawcą jest spółdzielnia. Nie możemy finansować pojedynczych osób fizycznych, ale grupy zorganizowane w ramach spółdzielni jak najbardziej.”

W trakcie rozmowy poruszono również temat kosztów związanych z zakładaniem spółdzielni energetycznych. „Niektórzy boją się samych kosztów założenia spółdzielni” zauważa Prezes Piotrowski. „Jednak dla wielu przedsiębiorstw te koszty są uzasadnione, biorąc pod uwagę oszczędności na rachunkach za energię.”

Jak podkreślił Artur Piotrowski – ,,spółdzielnia zawsze będzie się opłacać.”

Panelistka pozytywnie oceniła także zmiany wprowadzone przez ustawę, które określają elementy, jakie powinno zawierać porozumienie klastra. Podkreśliła, że głównym elementem tego porozumienia powinno być jasne wskazanie obowiązków i praw koordynatora klastra.

„Koordynatorzy nie mają łatwej roli, ponieważ ustawa bardzo lakonicznie wskazuje na prawa i obowiązki koordynatora klastra, natomiast nie ma katalogu takich obowiązków czy też praw koordynatora.”

„Koordynator klastra nie tylko dba o sporządzenie dokumentacji, ale jest także mediatorem pomiędzy poszczególnymi członkami klastra.”

Klastry energii, jako innowacyjne formy współpracy w sektorze energetycznym, wymagają kompetentnych koordynatorów, którzy potrafią skutecznie zarządzać zarówno aspektami prawnymi, jak i miękkimi. Jak podkreśliła Pamela Uznańska-Górka, rola koordynatora jest kluczowa dla sukcesu klastra, a precyzyjne określenie jego praw i obowiązków w porozumieniach klastra stanowi fundament efektywnego zarządzania.

W miarę jak klastry energii zyskują na popularności, rośnie zapotrzebowanie na koordynatorów, którzy potrafią łączyć umiejętności techniczne, prawne i interpersonalne. Efektywne zarządzanie klastrem nie tylko przyczynia się do jego sukcesu, ale także wspiera lokalne społeczności w osiąganiu korzyści ekonomicznych i ekologicznych, będących fundamentem zrównoważonego rozwoju.

Krajowa Izba Gospodarcza Społeczności Energetycznych jest głęboko przekonana, że rozwój klastrów energii jest niezbędny dla skutecznej transformacji polskiego sektora energetycznego. Klastry promują zrównoważony rozwój, wspierają lokalne inicjatywy, zwiększają bezpieczeństwo energetyczne i przyczyniają się do realizacji celów klimatycznych. Jako KIGSE, będziemy nadal wspierać i promować rozwój klastrów energii, aby tworzyć bardziej zrównoważoną i odporną przyszłość energetyczną dla Polski.

Rozwój technologii magazynowania energii idzie w parze z postępami w dziedzinie odnawialnych źródeł energii. Coraz bardziej efektywne i tańsze systemy magazynowania, takie jak baterie litowo-jonowe czy nowoczesne rozwiązania oparte na wodorze, stają się dostępne dla szerokiego grona użytkowników. Inwestycje w badania i rozwój oraz wsparcie rządowe dla innowacyjnych projektów przyczyniają się do szybszego wdrażania tych technologii.

W trakcie II Kongresu Społeczności Energetycznych Profesor Zbigniew Hanzelka przedstawił swoje techniczne uwagi dotyczące wspólnot energetycznych, podkreślając kluczową rolę magazynów energii. Wskazał na potrzebę znaczących nakładów finansowych na sieci elektroenergetyczne, aby mogły one odbierać energię z odnawialnych źródeł energii bez wyłączania farm fotowoltaicznych i wiatrowych podczas dużej produkcji. Profesor zaznaczył, że brak możliwości technicznych często uniemożliwia przyłączanie nowych źródeł OZE, co porównał do próby załadowania półtonowego samochodu nadmiernym ciężarem.

Podkreślił, że wspólnoty energetyczne nie powinny opierać się wyłącznie na jednym typie źródła energii, takim jak fotowoltaika, lecz powinny dążyć do dywersyfikacji. Istotnym aspektem jest elastyczność i zdolność do świadczenia usług elektroenergetycznych, co wymaga od wspólnot posiadania źródeł energii, które mogą reagować na zapotrzebowanie sieci.

„Pierwsza rada: nie tworzyć monokultury technicznej. Nie może być czegoś takiego, że budujemy tylko i wyłącznie w oparciu o fotowoltaikę, bo ona jest najłatwiejsza w aplikacji. To jest absolutny błąd. Trzeba zdywersyfikować źródła.”

Profesor Hanzelka zwrócił uwagę na konieczność posiadania magazynów energii, które pozwalają na stabilizację i zarządzanie energią. Przytoczył przykład prosumentów, którzy zainwestowali w fotowoltaikę i potrzebują magazynów, aby zwiększyć swoją autokonsumpcję energii. Wskazał na różne poziomy magazynów energii, od prosumentów po duże systemy dystrybucyjne, zaznaczając, że obecnie większość magazynów jest budowana z pomocą dotacji.

Wnioski są jasne: magazyny energii są niezbędnym elementem w rozwoju społeczności energetycznych. Dzięki nim możliwe jest pełniejsze wykorzystanie potencjału odnawialnych źródeł energii, stabilizacja sieci energetycznej oraz zwiększenie niezależności energetycznej. W kontekście globalnych wyzwań związanych z ochroną środowiska i zrównoważonym rozwojem, inwestycje w technologie magazynowania energii stają się kluczowym czynnikiem sukcesu.

„Prowadzimy rejestr klastrów energii od początku tego roku i widzimy, z jakimi dużymi problemami borykają się koordynatorzy klastra.”

Renata Mroczek zwróciła uwagę na częste braki w porozumieniach klastra, w tym brak wymienionych punktów poboru energii i punktów wyprowadzania energii oraz przypadki, gdy obszar klastra wykracza poza dopuszczalne granice powiatu lub sąsiadujących gmin. Podkreśliła potrzebę edukacji koordynatorów i członków klastrów, informując, że Urząd Regulacji Energetyki opracował nowe wzory wniosków i pakiet informacyjny, który ma pomóc w tworzeniu i zarządzaniu klastrami.

Odniosła się także do dużej nowelizacji prawa energetycznego, która weszła w życie od stycznia tego roku, zmieniając koncepcję społeczności energetycznych i wprowadzając nowe systemy wsparcia dla klastrów energii. Na zakończenie, Dyrektor Środkowo-Zachodniego Oddziału Terenowego w Łodzi Urzędu Regulacji Energetyki zachęciła koordynatorów do korzystania z dostępnych materiałów edukacyjnych i wsparcia oferowanego przez Urząd Regulacji Energetyki, aby skutecznie zarządzać klastrami i zapewnić zgodność z przepisami prawa.

W swoim wystąpieniu podkreśliła, że kluczową rolą Urzędu Regulacji Energetyki jest wspieranie i edukowanie koordynatorów klastrów, aby mogli oni efektywnie zarządzać swoimi społecznościami energetycznymi zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Energochłonność gospodarstw rolnych

Prezes Wielkopolskiej Izby Rolniczej zaznaczył, że znaczne zmiany, jakie zaszły na obszarach wiejskich i w rolnictwie w ostatnich latach, przyczyniły się do wykształcenia się dużych gospodarstw towarowych. Te gospodarstwa zapewniają bezpieczeństwo żywnościowe, ale są również bardzo energochłonne. Zakup energii elektrycznej stanowi istotny koszt produkcji, zarówno w sektorze zwierzęcym, jak i roślinnym.

Współczesne gospodarstwa rolne, aby sprostać rosnącym wymaganiom produkcji, muszą korzystać z zaawansowanych technologii i maszyn, które zużywają dużą ilość energii. W sektorze zwierzęcym hodowle wymagają utrzymania stałych warunków klimatycznych w budynkach inwentarskich, co wiąże się z dużym zużyciem energii na ogrzewanie, wentylację i oświetlenie. Podobnie, w sektorze roślinnym, systemy nawadniające, przetwarzanie plonów czy przechowywanie w chłodniach również generują wysokie zapotrzebowanie na energię.

Inwestycje w fotowoltaikę

W odpowiedzi na olbrzymie koszty zakupu energii, gospodarstwa towarowe zaczęły inwestować w instalacje fotowoltaiczne. Instalacje te stały się powszechne w krajobrazie wiejskim, a rolnicy korzystali z różnych form wsparcia, takich jak programy dedykowane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska.

Pomimo że obecnie system rozliczeń jest mniej opłacalny, rolnicy nadal dążą do budowania niezależności energetycznej, inwestując w odnawialne źródła energii. Takie działania pozwalają obniżać koszty produkcji żywności, co jest kluczowe w kontekście rosnących cen energii.

Społeczności energetyczne w rolnictwie

,,Sektor rolny jest otwarty na budowanie społeczności energetycznych. Rolnicy mają doświadczenie w spółdzielczości, które teraz można przenieść na energetykę” powiedział Mieczysław Łuczak. Spółdzielnie energetyczne mają duży potencjał, szczególnie dla środowiska wiejskiego, które ma pozytywne doświadczenia z funkcjonowaniem spółdzielni. Wielkopolska Izba Rolnicza jest orędownikiem powstawania lokalnych spółdzielni energetycznych, współpracując z firmami, samorządami terytorialnymi, przedsiębiorstwami, rolnikami, ogrodnikami i sadownikami.

Wkład rolnictwa w rozwój spółdzielni energetycznych

Prezes Łuczak wyraził przekonanie, że sektor rolny będzie miał znaczący wkład w powstawanie lokalnych spółdzielni energetycznych. Te inicjatywy przyczynią się do obniżenia kosztów produkcji, co z kolei zapewni bezpieczeństwo żywnościowe. ,,Rolnicy dobrze wykorzystali dedykowane środki finansowe, a sektor rolny jest gotowy na kolejne inwestycje w odnawialne źródła energii” dodał.

Wsparcie państwa dla lokalnych inicjatyw
Poseł Andrzej Grzyb w swojej wypowiedzi podkreślił, że lokalne społeczności muszą być wspierane przez państwo w zakresie inwestycji obywatelskich i samorządowych. Uważa, że jeśli państwo nie nada priorytetu tym inwestycjom, to energia społeczna, którą widzieliśmy przy instalacjach fotowoltaicznych, zostanie zmarnowana. Zauważył, że duże zainteresowanie społeczne pokazuje oczekiwanie na zmiany w zakresie energetyki.

Wiceprezes zaznaczył, że państwo nie musi wykonywać wszystkich obowiązków, ale powinno stworzyć regulacje umożliwiające lokalnym społecznościom energetycznym współpracę z obywatelami, przedsiębiorcami i rolnikami, aby tworzyć nową jakość w energetyce. Podkreślił również, że istotne są zasoby finansowe, jakie obywatele już zainwestowali w instalacje fotowoltaiczne, co pokazuje ich gotowość do angażowania się w energetykę.

Dodał, że obywatele wydali kilkadziesiąt miliardów złotych na budowę instalacji fotowoltaicznych, co świadczy o ich zaangażowaniu. W skali Unii Europejskiej szacuje się, że kapitał, jaki obywatele mogą zainwestować do 2030 roku, wynosi 200 miliardów euro. Taki rozproszony kapitał jest istotny, ponieważ pozwala na rozwój lokalnej przedsiębiorczości i wytwarzania, bez konieczności wydawania środków z budżetu państwa.

Jak JST przygotowują się na wzrost cen energii?
Burmistrz Gminy Włoszczowa, Grzegorz Dziubek, zaznaczył, że samorządy muszą podejmować działania zmierzające do maksymalnych oszczędności energii, zwłaszcza w kontekście rosnących kosztów. Samorządy, mając na utrzymaniu liczne instytucje, takie jak szkoły i urzędy, muszą szukać rozwiązań, które nie będą negatywnie wpływać na jakość usług publicznych.

Inwestycje w fotowoltaikę i termomodernizację
W Gminie Włoszczowa zainstalowano panele fotowoltaiczne na 23 budynkach użyteczności publicznej, co przyniosło znaczne oszczędności. Burmistrz Dziubek podkreślił również znaczenie głębokiej termomodernizacji budynków jako kluczowego działania prowadzącego do zwiększenia efektywności energetycznej.

Programy parasolowe dla mieszkańców
Na poziomie mieszkańców, 220 gospodarstw domowych zainstalowało panele fotowoltaiczne dzięki programom parasolowym. To pokazuje, jak ważne jest wsparcie lokalnych inicjatyw energetycznych, które mogą przynieść bezpośrednie korzyści finansowe dla obywateli.

Potencjał biogazowni i edukacja społeczeństwa
Burmistrz Dziubek wspomniał także o potrzebie dalszych inwestycji w odnawialne źródła energii, takie jak biogazownie. Podkreślił znaczenie edukacji społeczeństwa na temat biogazowni, aby zmienić negatywne skojarzenia z tymi instalacjami. W Gminie Włoszczowa planowane są również inwestycje w ciepłownię miejską w kogeneracji oraz dalsze projekty związane z fotowoltaiką i biokomponentami.

Kluczowe działania dla przyszłości energetycznej gmin
Działania podejmowane przez samorządy, takie jak te w Gminie Włoszczowa, mają na celu nie tylko oszczędności energii, ale również zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w lokalnym miksie energetycznym. W obliczu rosnących cen energii, takie inicjatywy są kluczowe dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju i niezależności energetycznej lokalnych społeczności.

Na pytania te odpowiedział Wojciech Chowaniak – Członek Zarządu DOEKO GROUP w trakcie II Kongresu Społeczności Energetycznych, który odbył się 10-11.06.2024 w Białce Tatrzańskiej. Prelegent rozpoczął swoją prelekcję od wprowadzenia tematu spółdzielni energetycznych, zaznaczając ich rosnącą rolę w polskim systemie prawnym. Podkreślił, że działania związane z energetyką będą nieodzownym elementem przyszłości, a samorządy powinny przygotować się do budowy społeczności energetycznych w ramach spółdzielni energetycznych. To podejście ma na celu wygraną w zakresie energetyki przyszłości.

Rola klastrów energii

Wojciech Chowaniak zwrócił uwagę na znaczenie klastrów energii jako alternatywy dla spółdzielni energetycznych. Wskazał, że klastry są niezbędne do realizacji większych inicjatyw na poziomie powiatu i pozyskiwania dotacji. Spółdzielnie energetyczne z kolei są optymalnym rozwiązaniem do bilansowania i obrotu energią elektryczną w lokalnych społecznościach.

Korzyści ze spółdzielni energetycznych

Jedną z najważniejszych korzyści, które wymienił prelegent, jest możliwość powrotu do wcześniejszego systemu rozliczeniowego, który był korzystny dla rozwoju fotowoltaiki. Spółdzielnie energetyczne pozwalają na obrót energią między członkami, co tworzy lokalny rynek energii. Dzięki temu można przekazywać nadwyżki energii między różnymi punktami w gminie, co jest niemożliwe poza spółdzielnią.

Nowelizacja ustawy

Prelegent omówił także nowelizację ustawy z 2019 roku, która umożliwiła efektywne funkcjonowanie spółdzielni energetycznych. Podkreślił, że jest to nowość na polskim rynku, ale jest przekonany, że spółdzielnie energetyczne będą kluczem do rozwoju lokalnej energetyki obywatelskiej.

Modele spółdzielni energetycznych

Prelegent przedstawił dwa modele spółdzielni energetycznych:
a) model wspólnotowy dedykowany dla samorządów, w którym gmina ma pełną kontrolę nad spółdzielnią i ponosi wydatki inwestycyjne. Dzięki temu modelowi można stosować formułę in-house do dostarczania energii na potrzeby gminy bez przetargów;
b) model rynkowy oparty na lokalnym rynku energii, gdzie przedsiębiorcy, rolnicy i mieszkańcy mogą handlować energią. Jest to bardziej elastyczny model, pozwalający na sprzedaż nadwyżek energii sąsiadom.

Przykłady i oszczędności

Prelegent podał także konkretne przykłady oszczędności, jakie mogą osiągnąć członkowie spółdzielni. Przykładowo, rolnik z instalacją fotowoltaiczną o mocy 50 kW może zredukować swoje rachunki za energię z 11 000 złotych rocznie do zaledwie 2 000 złotych. Mieszkaniec z instalacją 6 kW może zmniejszyć roczne koszty energii z 2 600 złotych do 1 400 złotych, a nawet do 430 złotych, jeśli zainwestuje w dodatkowe moce produkcyjne na potrzeby innych członków spółdzielni.

Wyzwania i perspektywy

Na koniec prelegent omówił wyzwania związane z funkcjonowaniem spółdzielni energetycznych, takie jak konieczność inwestycji w magazyny energii. Zauważył, że magazyny energii stają się coraz bardziej powszechne i dostępne dzięki różnym programom dotacyjnym.

Spółdzielnie energetyczne są na językach wielu ekspertów. Co sprawia, że jest Pan ich takim zagorzałym zwolennikiem?

Wierzę głęboko, że spółdzielnie energetyczne mają ogromny potencjał w zmienianiu lokalnych społeczności i całej naszej energetyki. To nie tylko o niezależność energetyczną idzie, ale o zbudowanie społeczeństwa, które jest aktywne, zaangażowane i silne. Decentralizacja produkcji energii może zmniejszyć naszą zależność od zagranicznych dostawców i uczynić nasze sieci energetyczne bardziej odporne.

Projekt LSE wkracza na scenę z dużymi ambicjami. Co to oznacza dla przeciętnego obywatela?

Projekt LSE to nie tylko szansa na czystszą energię, ale i okazja do realnego wpływu na gospodarkę i społeczność. Kiedy mówimy o 150 nowych spółdzielniach do końca roku, to mówimy o tysiącach ludzi, którzy razem podejmą działania na rzecz lepszej przyszłości.

Jakie są największe wyzwania związane z wprowadzaniem spółdzielni energetycznych w Polsce?

Stworzenie sprzyjającego otoczenia regulacyjnego jest kluczowe. Potrzebujemy od rządu nie tylko zachęt podatkowych, ale także realnych ułatwień w prowadzeniu takiej działalności. Jednak możliwości, które się otwierają, są ogromne – od dystrybucji po handel energią.

Czy inicjatywy takie jak LSE mają wpływ wyłącznie na sektor energetyczny?

Absolutnie nie. To także silny wpływ na lokalny rozwój gospodarczy i społeczny. Tworzenie miejsc pracy, inwestowanie w nowe technologie, promowanie zaangażowania społecznego – to wszystko prowadzi do wzrostu gospodarczego i społecznej spójności.

Edukacja i współpraca wydają się być dla Pana kluczowe w kontekście dalszego rozwoju spółdzielni energetycznych.

To prawda. Bez współpracy między rządem, prywatnym sektorem, organizacjami pozarządowymi i samymi obywatelami, nie przełamiemy barier. Edukacja i budowanie świadomości w społeczeństwie jest podstawą do budowania zrównoważonego przyszłości.