Ubóstwo energetyczne jest stanem, w którym gospodarstwa domowe mają trudności w dostępie do niezbędnej i odpowiedniej ilości energii, która jest nieodzowna do utrzymania podstawowego komfortu i zaspokojenia potrzeb. To poważny problem społeczny i ekonomiczny, który ma negatywny wpływ na zdrowie ludzi, jakość życia oraz równość społeczną. Obejmuje ono wiele aspektów i ma różne źródła oraz konsekwencje.
W ubogich regionach czy wśród społeczności o niskich dochodach, wiele osób nie ma dostępu do elektryczności lub ogrzewania. Dużym problemem są ceny energii, które stale rosną, stanowiąc znaczący udział w budżecie gospodarstw domowych o niskich dochodach. Wiele osób żyjących w warunkach ubóstwa energetycznego mieszka w niewłaściwie izolowanych domach, które tracą dużo ciepła. To prowadzi do konieczności zwiększenia zużycia energii na ogrzewanie, co z kolei zwiększa koszty. Osoby żyjące w ubóstwie energetycznym często są zmuszone do korzystania z tańszych, ale mniej ekologicznych źródeł energii, co przyczynia się do większego zanieczyszczenia środowiska. Dodatkowo osoby takie mogą narażać się na niebezpieczeństwo stosując alternatywne metody ogrzewania.
Rozwiązanie problemu ubóstwa energetycznego wymaga interdyscyplinarnego podejścia, które obejmuje politykę publiczną, innowacje technologiczne, edukację oraz wsparcie finansowe dla osób najbardziej narażonych.
Walka z ubóstwem energetycznym jest kluczowym tematem pakietu legislacyjnego „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”, który ma ułatwić sprawiedliwą transformację energetyczną. Komisja Europejska przedstawienia orientacyjne wytyczne dotyczące odpowiednich wskaźników pomiaru ubóstwa energetycznego. Nie została jednak opracowana definicja terminu, w związku z czym państwa członkowskie muszą opracować własne kryteria, zgodne z kontekstem krajowym.
Komisja Europejska zwraca uwagę na konieczność wdrożenia celów, polityki oraz środków do planu krajowego, jeżeli liczba gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym jest wysoka. Dodatkowo zauważa się trudność w uzyskaniu wiarygodnych danych liczbowych w związku z wielowymiarowością zjawiska ubóstwa.
Konieczne jest zatem usystematyzowanie wskaźników krajowych, które pomogą w zwiększeniu precyzji identyfikacji ubóstwa energetycznego. Wymaga to zacieśnionej współpracy pomiędzy właściwymi organami, szczególnie na szczeblu regionalnym oraz lokalnym.
Polska jest krajem, który tylko częściowo wywiązał się z obowiązku przyjęcia definicji ubóstwa energetycznego. Definicja została wprowadzona, natomiast brak jest innych uregulowań w tym zakresie. Konieczna jest zatem implementacja zmian oraz wdrożenie przepisów w celu efektywnej walki z ubóstwem energetycznym.
W walce tej mogą pomóc klastry energii, jednakże istnieje konieczność wprowadzenia uregulowań, które mogłyby umożliwić koordynatorowi klastra walkę z ubóstwem energetycznym. Co więcej, brak jest również konkretnych przepisów, które nakładałyby na jakikolwiek podmiot obowiązek walki z ubóstwem.
Rozwój odnawialnych źródeł energii, m.in. w oparciu o społeczności energetyczne, może zapewnić lokalne bezpieczeństwo energetyczne i tańszą energię na wybranych obszarach, np. tych dotkniętych ubóstwem. Obecne przepisy prawne są jednak niekompletne i stanowią barierę dla energetyki obywatelskiej.
Energetyka oparta na społecznościach energetycznych, takich jaki spółdzielnie czy klastry, jest sposobem na zrównoważony rozwój sektora energetycznego z równoczesną poprawą standardu życia. Społeczności mogą pomóc zwalczać ubóstwo energetyczne przez zwiększenie efektywności energetycznej na poziomie gospodarstw domowych oraz zmniejszenie zużycia energii i obniżenie cen ich dostaw.
Jako KIGSE uważamy, że należy zaakcentować konieczność wdrożenia rozwiązań prawnych, które wprost przewidywałyby obowiązek walki z ubóstwem energetycznym po stronie społeczności energetycznych. Zdefiniowanie roli koordynatora w walce z ubóstwem pozwoli na realne wdrożenie instrumentów (także tych prawnych) w walce z ubóstwem. Dlatego jako Krajowa Izba Gospodarcza Społeczności Energetycznych złożyliśmy wniosek do podkomisji stałej ds. restrukturyzacji energetyki o zmianę w ustawie z dnia 20 lutego 2015r. o odnawialnych źródłach energii w zakresie roli koordynatora klastra w walce z ubóstwem energetycznym.
